Makaleler – Sayfa 4

Röle Nedir? Nasıl Çalışır?

Röle elektriksel olarak kontrol edilebilen bir anahtarlama elemanıdır. Elektromanyetizmayla çalışan rölenin tahtı yarı iletken teknolojisinin gelişmesiyle beraber transistör ve mosfet’ler tarafından sallanmış olsa da hala yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. AC ve DC gerilim çeşitlerine göre farklı çeşitleri bulunmaktadır.

Yapısı

Çok basit bir yapısı olan rölenin 4 temel parçası vardır;

• Elektromıknatıs
• Bobin
• Yay
• Elektrik kontakları

Çalışması

Rölenin çalışmasına geçmeden önce elektrikte kullanılan NO ve NC kontakları bilmek gerekir.

NO kontak: Normalde açık kontak demektir. Açık devredir. Lojik 0 anlamına gelir.
NC kontak: Normalde kapalı kontak demektir. Kapalı devredir. Lojik 1 anlamına gelir.

Röleler NO, NC kontaklı olabileceği gibi her iki kontak çeşidini barındıran röleler de bulunmaktadır. En basit olarak bir tek NO kontağı olan rölenin çalışmasını anlatacak olursak;

Rölenin NO uçlarının bir lambayı kontrol ettiğini düşünürsek. Rölenin bobin uçlarına enerji verilmediğ sürece yayın etkisiyle kontaklar hep açık kalacak ve lamba yanmayacaktır. Fakat rölenin bobin uçlarına enerji verildiğinde oluşan manyetik alanla elektromıknatıs çalışacak ve kontak kapanacaktır. Böylece lamba yanacaktır. Bobin uçlarına verilen gerilim kesildiğinde yayın etkisiyle kontak geri çekilecek ve böylece lamba sönecektir.

Kullanım Alanları

Röleler yüksek akımları anahtarlayabildikleri için yüksek akımlı uygulamalarda yaygın olarak kullanılırlar. Anahtarlama frekansları düşük olduğundan ve hızlı anahtarlama yapamadıklarından daha çok yavaş anahtarlama yapılacak uygulamalarda kullanılırlar.

Kaynak: Bu yazı “www.elektrikce.com” sitesinden alınmıştır.

Endüktif Sensörler ve Kapasitif Sensörler

Sensörler endüstriyel tesislerde otomasyon sistemlerinin gözleridir. Cisimleri görür, konum belirler ve daha bir çok farklı amaç için kullanılırlar. Yarı iletken teknolojisinin gelişmesiyle birlikte her alanda olduğu gibi sensör alanında da büyük gelişmeler olmuş ve çok farklı sensör yapıları geliştirilmiştir.

Her uygulama için kullanılabilecek bir sensör çeşidi bulunmaktadır. İstenilen uygulama için kullanılacak en uygun sensör, uygulama alanına, çalışma koşullarına ve ortama göre seçilmelidir. Optik sensörler, ultrasonik sensörler, proximity sensörler en çok kullanılan sensör çeşitleridir.

Endüktif Sensörler

Endüktif sensörler metal cisimlerin varlığını algılarlar. İç yapısındaki devreler aracılığı ile oluşturulan manyetik alan yardımıyla algılama yaparlar. Oluşturulan manyetik alan içerisine giren metal cisimler manyetik alanda değişikliğe neden olduğu için sensör içindeki devreler aracılığıyla bu değişiklik algılanır ve buna göre sensör çıkış verir.

Endüktif sensörlerde algılama uzaklığı sensörün manyetik alan gücüne göre değişiklik gösterir. Endüktif sensörlerin çalışma sıcaklık aralığı oldukça geniştir. 100oC üzerinde çalışabilen endüktif sensörler bulunmaktadır.

Kapasitif Sensörler

Kapasitif sensörler endüktif sensörlerden farklı olarak oluşturdukları elektriksel alan yardımıyla algılama yaptıkları için metal veya metal olmayan tüm cisimleri algılama özelliklerine sahiptirler. Sensör önündeki cisim ve sensör arasındaki kapasitif etki yardımıyla algılama gerçekleştiren kapasitif sensörlerin algılama mesafesi endüktif sensörlere oranla daha düşüktür.

Aşağıdaki tabloda bazı uygulamalar için kullanılabilecek en uygun sensör çeşidi verilmiştir. Referans olarak kullanılabilir.

Uygulama ve Sensör Tipi Seçimi

2,5 mm’den yakın saydam veya yarısaydam cisimlerin algılanması…..Kapasitif
Metal olmayan kaplarda cisimlerin seviyelerini belirlemede…..Kapasitif
Metal cisimlerin yakın mesafede konumlarının belirlenmesi…..Endüktif

Bu yazı hazırlanırken, kaynak olarak elektrikce.com sayfasından faydalanılmıştır.

Double Offset ile Triple Offset Kelebek Vanalar Arasındaki Fark Nedir?

Küresel vanalarda olduğu gibi kelebek vanalarda da odaklanılması gereken birkaç husus sözkonusudur. Kelebek vanalar az yer kaplamalarının yanısıra, pnömatik ile kontrol edildiklerinde hızlıca açıp kapama operasyonu gerçekleştirirler. Kapama elemanı olan klape, aynı ölçülerdeki küresel vananın kapama elemanı olan küreye göre daha hafiftir ve kelebek vanalar, yapısal olarak da daha az yataklama desteğine ihtiyaç duyar. Kelebek vanalar son derece duyarlı yapıları sayesinde moder uygulamaların vazgeçilmezi durumundadırlar. Rijit yapıları sayesinde nerdeyse hiçbir bakıma gerek duymazlar.

Kelebek vanaların dışmerkezli (eccentric) ve eşmerkezli (concentric) olmak üzere iki çeşidi mevcuttur. Eccentric tipler tekli, çiftli veya üçlü offset şeklinde olabilir(Single, double and triple offset types). İş dünyasında en çok talep gören tipler ise double ve triple offset tipleridir. Aynı zamanda bu iki alt kategori vanalar, elit kelebek vanalar olarak ta adlandırılırlar. Türkiye pazarında ne yazıkki bu iki tipin üretimi yapılmamaktadır. Peki bu farklılar nedir? Hangi kriterlere göre tercihimizi yapmalıyız?

Aslında bakarsanız, öncelikle bunları birbirinden ayıran teknik özellikler nedir onlara bakalım. Genel endüstri de ve özellikle Türkiye pazarında genel maksatlı uygulamalarda eşmerkezli (concentric) kelebek vana tipleri kullanılır. Bu tip kelebek vanalar standart tip olarak ta anılır. Mil, disk in tam ortasında yeralır. Açıp-kapama esnasında, klape/disk in sadece bazı bölümleri, conta ile temas veya sürtünme halindedir. Bu davranış biçimi, klepenin her açma-kapama operasyonunda contayı(sızdırmazlık elemanını) gıcırdayan bir sesle sürtünerek adeta rendelemesine sebebiyet verir. Bu sebeple, eşmerkezli (concentric) kelebek vanalar ANSI150 class(PN20) basınç sınıfıyla sınırlandırılmıştır.

Double Offset Kelebek Vanaların Yararları: Double offset kelebek vanada, mil prensip olarak klapenin ortasından geçmez. Biraz daha arkasında konumlandırılmıştır. Aslında offset kelimesinin anlamı bilindiği üzere bir referans noktası uzaklık vermektir. Burda da mil gene klapeyi boydan boya geçer ama bu sefer arkasında konuşlandırılmıştır. Bu denge sağlam bir kapama sağlar. İkinci denge ise vana tam açıldığında vananın contaya temasını engeller. Bu tasarım normal eşmerkezli bir vanadan farklı olarak contayı aşındırmayı azaltarak, vananın ömrünü uzatır. Genel uygulamalarda, bu iki aşamalı dengeli kelebek vanalar ANSI 600(PN100) basınç sınıfıyla sınırlandırılmıştır.

Triple Offset Kelebek Vanaların Yararları: Triple offset kelebek vanalar, tam sızdırmazlıkta kapamanın hayati önem taşıdığı uygulamalarda kullanılır. Double offset tiplerde, bazı uygulamalarda bu tam sızdırmazlık(bubble-tight) sağlanamaz. Zorlu kimyasallar veya vanaya zarar verecek partiküller içeren akışkanlara karşı, konvasiyonel tip kelebek vanalar iyi bir çözüm sunamaz. Bu tip uygulamalarda triple offset kelebek vanalar büyük tip uygulamalar için biçilmiş kaftandır.

Triple offset kelebek vanalar 3 denge zıtlığı ve eşmerkezli kelebek vana özelliği barındıran modifiye edilmiş bir tasarımdır. Double offset e benzer şekilde 2 dengeye sahip olup, üçüncü karşılık ise hunimsi şekilli bir conta(seat) ile ekstra bir denge karşılığına sahiptir. Bu konikleştirilmiş şekilli sızdırmazlık klepe ile tam uyumlu olup, contayala eşlenecek şekilde tasarlanmış gibidir. Bu tasarım sayesinde, sızdırmazlık contası çalışma esnasında herhangi bir aşınma veya sürtünmeye maruz kalmaz. Bu tasarım ayrıca, double offset kelebek vanalardan üstün olarak; ağır uygulamalar için üstünlük ve uzun ömürlü bir kullanım sunacak olan; bir alçak basınç bölgesi(hava cebi) yaratarak sıdırmazlığı eniyi şekilde sunar.

www.us-kon.com.tr

Normalde Açık (NO) ve Normalde Kapalı (NC) Kontaklar

Otomasyon sistemlerinde kullanılan buton, röle, kontaktör, sensör gibi anahtarlama elemanlarının iç yapısını belirten hususlardan birisi kontak tipidir. Kontak tipleri normalde açık (no – normally open) ve normalde kapalı (nc – normally closed) olmak üzere ikiye ayrılır.

Normalde Açık (NO) Kontaklar: Bu kontaklar normal durumda açıktır ve elektrik akımını iletmezler. Mesela bir kontaktörün normalde açık kontağı kontaktör bobini enerjilenmediği sürece açıktır ve kontaktörün kontaklarından akım akmaz ve beslediği yük enerjisizdir. Ta ki kontaktörün bobini enerjilenene kadar. Kontaktörün bobinine enerji verildiğinde kontaktör çeker ve kontaklar konum değiştirirler. Normalde açık olan kontaklar yer değiştirerek kapalı olur ve üzerinen akım akyama başlar. Aynı şekilde bir butonun normalde açık kontağı butona basılmadığı sürece açıktır ve üzerinen akım akmaz. Butona basıldığında ise kontaklar kapanır ve akım akmaya başlar.

Yukarıdaki resimde no kontakların görünüşleri bulunmaktadır. A ile gösterilen resimde NO kontaklı röle veya kontaktörün şemasal gösterimi, B ile gösterilen bölümde NO kontağın durumu, C ile gösterilen bölümde ise NO buton kontağı görülmektedir.

Normalde Kapalı (NC) Kontaklar: Bu kontaklar normal durumda kapalıdır ve elektrik akımını iletirler. Yine bir kontaktörden örnek vermek gerekirse normalde kapalı kontaklı bir kontaktörün kontaklarından bobini enerjisiz olduğu durumda akım akar ve bağlı olduğu yükü besler. Kontaktörün bobinine enerji verildiğinde ise kontaklar yer değiştirerek kapalı olan kontaklar açılır ve akım kesilir. Benzer şekilde normalde kapalı kontaklı butonlarda da butona basılmadığı sürece kapalı kontaktan akım akar ve butona basıldığında akım kesilir.

Normalde açık ve normalde kapalı kontaklar bir anahtarlama elamanında aynı anda bulunabilir. Mesela bir kontaktörün hem no hem de nc kontakları olabilir. Aynı şekilde buton veya sensörlerde de no ve nc kontaklar beraber bulunabilir. Her iki tip kontağın da beraber bulunduğu anahtarlama elemanlarında kontaklar aynı anda yer değiştirirler.

DURAVIS Rotary Pnömatik Aktüatörler Hata Tespiti ve Çözümleri

DURAVIS Rotary Pnömatik Aktüatörler Hata Tespiti ve Çözümleri
1.Mekanik Problemler
Problem	Olası Hata	Çözüm
Geribesleme pozisyonu ile fiili pozisyon aynı değil.	Aktüatör ve vana, 90° zıt konumda monte edilmiş.	Aktüatörü vanadan sökün, aktüatörün model numarasını kontol edin. Vanayı ve aktüatörü “kapalı” pozisyona getirin, daha sonra bu pozisyonda montajlayın.
Vana “kapalı” pozisyonda, aktüatör “açık” pozisyonda ve daha ileri hareket etmiyor.	Aktüatör ve vana, 90° zıt konumda monte edilmiş.
Vana “kapalı” veya “açık” pozisyona tam erişemiyor.	Limit stop civataları tam olarak ayarlanmamış	Limit stop civatalarını, tekrar ayarlayın.
	Aktüatör ve vana mili arasındaki redüksiyon elemanı doğru takılmamış	Arabağlantı veya redüksiyon gibi bir ara eleman kullanılıyorsa hareket boşluğu giderilmeli.
	Besleme basıncı düşük veya yetersiz	Ölçüye göre gerekli besleme basıncını uygulayın.
	Yanlış ölçü aktüatör seçilmiş	DURAVIS kataloğundan, tork değerleri tablosuna bakıp doğru ölçü seçilir.
	Mil, yanlış pozisyonda montaj edilmiş	Aktüatör sökülüp, tekrar doğru şekilde monte edilir.
Aktüatör dönüyor, vana dönmüyor	Vana mili ile aktüatör arasında gerekli redüksiyon/adaptör kullanılmamış	Aktüatör milinin altı ile vana çıkış mili arasına uygun redüksiyon/adaptör takılır.
Aktüatör dönmüyor veya rahatça dönmüyor.	Piston veya mil kırılmış	Değişimi için, en yakın DURAVIS temsilcisiyle görüşünüz.
Aktüatör dönmüyor veya rahatça dönmüyor.	Yay veya yay kartuşu kırılmış	Değişimi için, en yakın DURAVIS temsilcisiyle görüşünüz.
Limit stop civataları, ayarlama yapmıyor, işlevini yerine getirmiyor	Limit stop civataları bükülmüş, eğrilmiş	Değişimi için, en yakın DURAVIS temsilcisiyle görüşünüz.

2.Pnömatik Problemler
Problem	Olası Hata	Çözüm
Aktüatör elektrik kontrol sinyaline cevap vermiyor	Aktüatörde besleme hava basıncı yok	Aktüatöre doğru hava basıncını sağlayınız.
Aktüatör, elektrik kontrol sinyaline etkin cevap vermiyor.	Yeterli hava besleme basıncı olabilir fakat yetersiz hava kapasitesi	Pnömatik hortum ölçüsünün yeterli büyüklükte olduğundan emin olunuz.
	Besleme basıncı çok düşük, namur solenoid valf hataya düşüyor	Aktüatördeki ve solenoid valfteki hava besleme basıncını kontrol edip yeterli olduğundan emin olunuz.
	Namur solenoid valf, düzgün şekilde montajlanmamış	Namur solenoid valf montajını, bağlantı civatalarını kontrol ediniz.
	Hız kontrol valfi kullanılıyorsa, havayı kesiyor olabilir.	Hız kontrolünü biraz daha açınız.
	Namur solenoid valf üzerinde manuel override(var ise) kilitli olabilir.	Namur solenoid valf üzerindeki kilidi açınız.
Aktüatör ile namur solenoid valf arasında hava sızıntısı	Namur valf üzerindeki sızdırmazlık o-ringleri olmayabilir veya sıkıca montajlanmamıştır.	Namur Solenoid valf aktüatör gövdesinden söküp, bütün o-ringlerin yerinde olup olmadığından emin olunuz.
Çift etkili aktüatör yalnızca “açık” pozisyona geçiyor	Aktüatör, yanlış solenoid valf konfigürasyonlarına sahip	Çift etkili aktüatörler için uygun olan 5/2 veya 4/2 fonksiyonlu solenoid valfler seçiniz.
Çift etkili aktüatör yalnızca “açık” pozisyona geçiyor	Aktüatör, yanlış solenoid valf konfigürasyonlarına sahip	Çevrim plate lerinin 3/2 veya 5/2 için doğru konumlandırıldığından emin olunuz.
Aktüatörde hava sızıntısı/kaçağı tespit edildi	Limit stoplar daki o-ringler tam sıkılmamış	Limit stopların somunlarını sızıntı durana kadar sıkın.
	Aktüatör kapaklarındaki civatalar tam sıkılmamış	Civatalar sıkılmasına rağmen kaçak devam ediyorsa, kapakları sökün, kapak O-ring lerini değiştirin ve tekrar monte edin. (Tüm o-ring ve yataklama setini değiştirmeyi düşünün)
	Mil tepe ve alt o-ringler sızdırmazlığı sağlayamıyor	Tüm aktüatörü sökün, yataklama ve o-ringleri yenileriyle değiştirin. (Tüm o-ring ve yataklama setini değiştirmeyi düşünün)

3.Elektriksel Problemler
Problem	Olası Hata	Çözüm
Aktüatör, kontrol sinyallerine doğru cevap vermiyor	Kablolamayı kontrol ediniz. Enerji kabloları veya geribesleme kablolaması doğru yapılmamış	Tüm elektriksel bağlantıları doğru şekilde yapınız.
Aktüatör, kontrol sinyallerine doğru cevap vermiyor	Elektrik kaynağından çıkan voltaj, solenoid valfin çalışacağı voltaj ile aynı değil	Doğru besleme voltajı seçiniz.
Aktüatörden gelen “açık” ve “kapalı” geri besleme sinyallerinde sorunlar var	Geri besleme sinyalleri ters şekilde bağlanmış	Geri besleme sinyali bağlantılarını doğru şekilde değiştiriniz.