anahtarlama – USKON Blog

Röle Nedir? Nasıl Çalışır?

Röle elektriksel olarak kontrol edilebilen bir anahtarlama elemanıdır. Elektromanyetizmayla çalışan rölenin tahtı yarı iletken teknolojisinin gelişmesiyle beraber transistör ve mosfet’ler tarafından sallanmış olsa da hala yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. AC ve DC gerilim çeşitlerine göre farklı çeşitleri bulunmaktadır.

Yapısı

Çok basit bir yapısı olan rölenin 4 temel parçası vardır;

• Elektromıknatıs
• Bobin
• Yay
• Elektrik kontakları

Çalışması

Rölenin çalışmasına geçmeden önce elektrikte kullanılan NO ve NC kontakları bilmek gerekir.

NO kontak: Normalde açık kontak demektir. Açık devredir. Lojik 0 anlamına gelir.
NC kontak: Normalde kapalı kontak demektir. Kapalı devredir. Lojik 1 anlamına gelir.

Röleler NO, NC kontaklı olabileceği gibi her iki kontak çeşidini barındıran röleler de bulunmaktadır. En basit olarak bir tek NO kontağı olan rölenin çalışmasını anlatacak olursak;

Rölenin NO uçlarının bir lambayı kontrol ettiğini düşünürsek. Rölenin bobin uçlarına enerji verilmediğ sürece yayın etkisiyle kontaklar hep açık kalacak ve lamba yanmayacaktır. Fakat rölenin bobin uçlarına enerji verildiğinde oluşan manyetik alanla elektromıknatıs çalışacak ve kontak kapanacaktır. Böylece lamba yanacaktır. Bobin uçlarına verilen gerilim kesildiğinde yayın etkisiyle kontak geri çekilecek ve böylece lamba sönecektir.

Kullanım Alanları

Röleler yüksek akımları anahtarlayabildikleri için yüksek akımlı uygulamalarda yaygın olarak kullanılırlar. Anahtarlama frekansları düşük olduğundan ve hızlı anahtarlama yapamadıklarından daha çok yavaş anahtarlama yapılacak uygulamalarda kullanılırlar.

Kaynak: Bu yazı “www.elektrikce.com” sitesinden alınmıştır.

Termostat Nedir? Kullanım Amacı ve Çalışması

Termostatlar sıcaklık kontrol sistemlerinde kullanılan anahtarlama elemanlarıdır. Ana görevi istenilen sıcaklığa göre elektrik akımını kesmek veya vermektir. Günlük hayatta kullandığımız bir çok elektrikli alette termostat bulunmaktadır. Mesela buzdolapları, su ısıtıcıları, klima santralleri, şofbenler gibi evde kullanılan araçlarda sıcaklık ayarı için kullanılan termostatlar endüstriyel uygulamalarda da sıklıkla kullanılır. Mesela bir hidrolik ünitenin sıcaklığının kontrolü ve ayarlanan sıcaklık değerinin aşılması durumunda uyarı vermesi amacıyla termostatlar kullanılır.

Termostatları iç yapısına göre elektronik, elektromekanik ve mekanik olmak üzere üçe ayırabiliriz. Bunun yanında ayarlı veya sabit değerli termostatlar da bulunmaktadır.

Elektronik termostatlar sıcaklığı içinde bulunan elektronik devreler aracılığı ile algılayarak yine elektronik devreler aracılığı ile uyarı veya anahtarlama yaparlar. Bunun yanında elektromekanik termostatlar iç yapısında bulunan elektronik ve mekanik aksam yardımı ile algılama ve anahtarlama yaparlar. Mekanik aksam genellikle sıcaklıkla genleşme katsayıları birbirinden farklı bimetal malzemelerden oluşmuştur. Mekanik termostatlar ise sadece mekanik ekipmanlardan oluşan termostatlardır.

Belli bir değer aralığında ayarlanabilen termostatlardan elektromik termostatlar yine iç yapısındaki elektronik ekipmanlar aracılığı ile işlem yaparken elektromekanik ve mekanik olanlar genellikle yay gibi mekanik sistemler ile ayar işlemi yaparlar.

Sabit değerli termostatlar imalatı sırasında ayarlanan sıcaklığa göre içinde bulunan kontakların konum değiştirmesi esasına göre çalışırlar.

Yukarıda saydığımız termostat çeşitlerinin kullanım alanlarına göre örnekler şunlar olabilir;

• Klimalarda kullanılan sıcaklık ayar termostatı elektronik termostat
• Oda sıcaklığını ayarlamak için odaya yerleştirilen ve kombiye bağlanan termostatlar elektromekanik termostat
• Su ısıtıcılarında kullanılan suyun kaynamasıyla elektriği kesen termostatlar ise mekanik ve sabit değerli termostatlardır.

Aşağıda her üç termostat çeşidinin resimleri bulunmaktadır.

Termostat Çeşitleri

Yukarıdaki 1 nolu resimdeki termostat elektronik, 2 nolu resimdeki termostat elektromekanik, 3 nolu termostat ise mekanik çalışma esasına göre görev yapar.

Bu yazı “www.elektrikce.com” sitesinden alıntılanmıştır.

Normalde Açık (NO) ve Normalde Kapalı (NC) Kontaklar

Otomasyon sistemlerinde kullanılan buton, röle, kontaktör, sensör gibi anahtarlama elemanlarının iç yapısını belirten hususlardan birisi kontak tipidir. Kontak tipleri normalde açık (no – normally open) ve normalde kapalı (nc – normally closed) olmak üzere ikiye ayrılır.

Normalde Açık (NO) Kontaklar: Bu kontaklar normal durumda açıktır ve elektrik akımını iletmezler. Mesela bir kontaktörün normalde açık kontağı kontaktör bobini enerjilenmediği sürece açıktır ve kontaktörün kontaklarından akım akmaz ve beslediği yük enerjisizdir. Ta ki kontaktörün bobini enerjilenene kadar. Kontaktörün bobinine enerji verildiğinde kontaktör çeker ve kontaklar konum değiştirirler. Normalde açık olan kontaklar yer değiştirerek kapalı olur ve üzerinen akım akyama başlar. Aynı şekilde bir butonun normalde açık kontağı butona basılmadığı sürece açıktır ve üzerinen akım akmaz. Butona basıldığında ise kontaklar kapanır ve akım akmaya başlar.

Yukarıdaki resimde no kontakların görünüşleri bulunmaktadır. A ile gösterilen resimde NO kontaklı röle veya kontaktörün şemasal gösterimi, B ile gösterilen bölümde NO kontağın durumu, C ile gösterilen bölümde ise NO buton kontağı görülmektedir.

Normalde Kapalı (NC) Kontaklar: Bu kontaklar normal durumda kapalıdır ve elektrik akımını iletirler. Yine bir kontaktörden örnek vermek gerekirse normalde kapalı kontaklı bir kontaktörün kontaklarından bobini enerjisiz olduğu durumda akım akar ve bağlı olduğu yükü besler. Kontaktörün bobinine enerji verildiğinde ise kontaklar yer değiştirerek kapalı olan kontaklar açılır ve akım kesilir. Benzer şekilde normalde kapalı kontaklı butonlarda da butona basılmadığı sürece kapalı kontaktan akım akar ve butona basıldığında akım kesilir.

Normalde açık ve normalde kapalı kontaklar bir anahtarlama elamanında aynı anda bulunabilir. Mesela bir kontaktörün hem no hem de nc kontakları olabilir. Aynı şekilde buton veya sensörlerde de no ve nc kontaklar beraber bulunabilir. Her iki tip kontağın da beraber bulunduğu anahtarlama elemanlarında kontaklar aynı anda yer değiştirirler.