Ay: Ocak 2016
Vananız İçin Doğru Aktüatörü Seçmek
Vanalar, en basit haliyle bir gövde ve içerisindeki hareketli bir parçadan oluşur. Bu içindeki hareketli parça, vana boyunca akan akışkanı kısıtlayan ve/veya kontrol eden elemandır. Aktüatör diye adlandırılan ekipman ise, vanayı otomatize eder. Hangi aktüatörün kullanılacağı ise ortamdaki enerji kaynakları ve proses gerekliliklerine göre belirlenir.
A-) HAREKET: Vana hareketini anlamak için iki tip dizayndan bahsedilebilir;
1-) Doğrusal/Linear Vanalar; Bu tip vanalardaki kapama elemanı üzerindeki doğrulsal hareket ya direkt yada rotary-linear dönüştürme mekanizmasıyla bir çokturlu aktüatörler tarafından sağlanır. Bu dönüştürme mekanizması 3 türlü olabilir. 1) Yükselen-milli eksenel dönmeyen 2) Eksenel ve yükselen milli 3) Yükselen Milli…Gate ve Globe vanalar linear vanalara örnektir.
2-) Çeyrek-Turlu Vanalar; Vana milini 90 derece eksenel döngüyle hareket ettiren bir aktüatör ile çalışırlar. Standart olarak çalışma aralığı 90 derece dir. Küresel, Kelebek ve Plug vanalar bu tip vanalardır.
B-) KUVVET:
Vananın kapama elemanını kontrol etmek için kullanılacak olan ve gerekli olan kuvvetin büyüklüğü aktüatör seçiminde kritik bir faktördür. Kayar milli vanalarda bu sistem linear/doğrusal bir itme veya çekme olabilir. (Örneğin; pnömatik piston aktüatör yardımıyla otomatikleştirilmiş bıçaklı vana). Çok turlu veya çeyrek turlu vanalarda ise bir rotary/eksenel bir kuvvet veya tork gereklidir. Kapama elemanı büyüdükçe, yataklamaya uygulanacak kuvvet gereksinimi de artmaktadır. Gate ve globe vanalarda bu kuvvet daha rasyonel hesapanabilirken; çeyrek turlu vanalarda yüksek bir emniyet katsayısı ile gerekli tork değeri önerilir.
C-) HIZ:
Vana uygulamasında istenen çalışma hızı aslında belirli bir zaman diliminde bir aktüatörden ne kadar iş beklenildiğiyle ilgilidir. Aktüatör ün yaptığı iş = Kuvvet x Yol olarak hesaplanır. Özellikle elektrikli aktüatörler için bu bir kritik parametredir. Çünkü direk olarak motorun gücüne bağlı olabilmektedir. Akışkan gücü kullanarak çalışan pnömatik ve hidrolik aktüatörler ise besleme büyüklüğü ve egzost hatları önemlidir.
D-) ÇALIŞMA FREKANSI:
Gerekli çalışma frekansı, vana ve aktüatörün mekanik olarak dayanımını baz alır. Ayırıcı ve kısıcı vanalar genellikle çok sık çalıştırılmazlar. Bu nedenle bu mekanik parçalar üzerinde çok az bir mekanik yıpranma olur. Oransal vanalar ise çok sık çalıştıkları için dayanım derecesi önemli bir faktördür.
USKON Quiz – Dijital Transmitterlar ile Analog Transmitterlar Arasındaki Fark Nedir?
Proses Enstrumanları ve Vana Bağlantıları Olarak Diş Tipleri
BSP Dişler:
Açılımı İngiliz Boru Standardı (British Standard Pipe) olan BSP diş formu Türkiye, Avrupa ve Avustralya gibi ülkelerde yaygın olarak kullanılır. Bu standart gerçek çaptan daha çok diş büyüklüğüne dayandığı için bu durum, bağlantı noktalarını ölçerken bazı karışıklıklara sebebiyet vermektedir.
İki tip BSP Diş tipinden bahsedilebilir;
• Paralel/Düz Diş (BSPP) – ayrıca G (Gaz Diş) veya Rp olarakta anılır.
• Konik Diş (BSPT) – ayrıca R veya Rc olarakta anılır.
Her iki dişte aynı vida adımına, aynı açıya (55°) ve şekle (profil yuvarlanmış tepe ve dip şeklindedir) sahiptir.
NPT Dişler:
NPT Boru Diş (National Pipe Taper) (Amerikan Konik Diş) yani NPT dişlerin diş açısı, 60° ’dir. Sanayide Boru dişi olarak adlandırılırlar. Vana bağlantısında çok yaygın değildirler ancak Amerika gibi ülkelerde çok geniş kullanım alanı bulurlar. NPT dişler sadece konik olarak üretilirler. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi; BSPT ve NPT diş farklıdır. Biri 55° diğeri 60° açılıdır.
Erkek dişler; MPT, MNPT veya NPT(M) olarak anılırken, dişi dişler ise, FPT, FNPT veya NPT (F) olarak anılırlar.